Chikungunya là một bệnh do virus lây truyền qua muỗi, đặc trưng bởi những cơn sốt và đau khớp dữ dội. Điều đáng nói là, hiện tại chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu nào cho bệnh Chikungunya, cả ở giai đoạn cấp tính lẫn mãn tính. Thay vào đó, việc điều trị chủ yếu tập trung vào chăm sóc hỗ trợ và làm giảm triệu chứng, giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn và cải thiện chất lượng cuộc sống.
1. Điều trị triệu chứng trong giai đoạn cấp tính
Trong giai đoạn khởi phát bệnh cấp tính, mục tiêu chính là giảm bớt sự khó chịu từ sốt và đau khớp.
Nghỉ ngơi và bù nước đầy đủ: Đây là hai yếu tố cơ bản và cực kỳ quan trọng. Nghỉ ngơi giúp cơ thể tập trung năng lượng để chống lại virus, trong khi bù đủ nước giúp ngăn ngừa mất nước do sốt cao.
Thuốc hạ sốt và giảm đau:
- Paracetamol (acetaminophen) là lựa chọn hàng đầu được khuyến nghị để hạ sốt và giảm đau. Đặc biệt, việc sử dụng paracetamol là rất quan trọng cho đến khi loại trừ được khả năng đồng nhiễm sốt xuất huyết (Dengue), vì cả hai bệnh có triệu chứng ban đầu tương tự.
- Tránh sử dụng Aspirin, Ibuprofen và các thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) trong 48 giờ đầu tiên hoặc cho đến khi loại trừ sốt xuất huyết. Lý do là những thuốc này có thể tăng nguy cơ chảy máu, đặc biệt nguy hiểm nếu bệnh nhân mắc sốt xuất huyết. Mặc dù một số nghiên cứu cho thấy NSAID có thể được dùng trong giai đoạn cấp tính, hiệu quả của chúng còn rất khác nhau và đôi khi các triệu chứng cũng có thể tự thuyên giảm mà không cần dùng thuốc.
Điều trị các biểu hiện đặc biệt: Các triệu chứng ở mắt, như viêm màng bồ đào trước và sau, có thể được điều trị bằng steroid tại chỗ và thuốc làm liệt thể mi dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
Corticosteroid: Trong một số ít trường hợp viêm đa khớp nặng không đáp ứng với NSAID, liệu pháp corticosteroid ngắn hạn có thể được xem xét. Tuy nhiên, cần rất thận trọng vì liệu pháp này tiềm ẩn nguy cơ tái phát viêm khớp và viêm bao gân nghiêm trọng sau khi ngừng thuốc. Hiệu quả của corticosteroid cũng không đồng nhất ở các bệnh nhân khác nhau.
2. Điều trị triệu chứng trong giai đoạn mãn tính (đau khớp kéo dài)
Đau khớp dai dẳng là một biến chứng phổ biến và gây suy nhược sau nhiễm Chikungunya, có thể kéo dài hàng tháng đến hàng năm.
- NSAID: Vẫn có thể được sử dụng trong giai đoạn mãn tính để giảm đau, nhưng hiệu quả của chúng vẫn rất khác nhau và không phải lúc nào cũng mang lại kết quả mong muốn. Đôi khi, cơn đau khớp có thể thuyên giảm nhưng cảm giác cứng khớp vẫn còn, cho thấy những tổn thương vĩnh viễn ở mô khớp.
- Thuốc chống thấp khớp cải biến bệnh (DMARDs): Do sự tương đồng giữa tình trạng đau khớp mãn tính do Chikungunya và viêm khớp dạng thấp (RA), các loại thuốc như methotrexate, sulfasalazine, leflunomide và hydroxychloroquine đã được thử nghiệm.
- Một số bệnh nhân cho thấy sự cải thiện đáng kể về sưng khớp, đau và tổn thương gân sau 6 tháng điều trị bằng methotrexate và hydroxychloroquine. Tuy nhiên, có những báo cáo khác lại chỉ ra rằng bệnh vẫn có thể tiến triển trên hình ảnh X-quang ngay cả khi dùng DMARDs.
- Chloroquine: Hiệu quả của chloroquine trong điều trị Chikungunya vẫn còn mơ hồ. Một thử nghiệm lâm sàng thậm chí cho thấy những bệnh nhân dùng chloroquine than phiền về đau khớp nhiều hơn so với nhóm dùng giả dược, và không có lợi ích rõ rệt so với NSAID hoặc steroid.
Vật lý trị liệu: Rất hữu ích trong việc quản lý đau và cứng khớp mãn tính, giúp cải thiện khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Thuốc giảm đau mạnh hơn: Trong các trường hợp đau không đáp ứng với các phương pháp trên, bác sĩ có thể cân nhắc kê đơn các loại thuốc giảm đau mạnh hơn như opioid yếu (ví dụ: tramadol hoặc codeine).
3. Các phương pháp điều trị đang nghiên cứu và thử nghiệm
Nhiều nghiên cứu đang được tiến hành để tìm ra các phương pháp điều trị hiệu quả hơn cho Chikungunya:
- Thuốc kháng virus đặc hiệu: Các nghiên cứu trong ống nghiệm (in vitro) đã chứng minh tiềm năng của các loại thuốc như ribavirin và siRNA trong việc ức chế virus Chikungunya. Tuy nhiên, hiệu quả lâm sàng và tính an toàn của chúng trên người vẫn chưa được xác định rõ ràng và chưa được phê duyệt để sử dụng rộng rãi.
- Kháng thể trung hòa và Interferon-alpha (IFN-α): Các phương pháp này đã được thử nghiệm trên mô hình chuột. Kết quả cho thấy chúng có khả năng bảo vệ dự phòng nếu được sử dụng trước khi nhiễm virus. Tuy nhiên, hiệu quả của chúng như một biện pháp điều trị sau khi nhiễm trùng hoặc tính hữu ích trên người để dự phòng hoặc điều trị vẫn chưa được biết rõ.
Việc điều trị bệnh Chikungunya hiện nay chủ yếu dựa vào điều trị hỗ trợ và giảm triệu chứng. Bệnh nhân cần được nghỉ ngơi đầy đủ, bù nước, và dùng thuốc hạ sốt/giảm đau (chủ yếu là paracetamol). Đối với đau khớp mãn tính, có thể cần đến NSAID, DMARDs và vật lý trị liệu. Các nghiên cứu về thuốc kháng virus và liệu pháp miễn dịch vẫn đang tiếp tục, hứa hẹn mang lại những phương pháp điều trị đặc hiệu hơn trong tương lai.
