Hiện tại không có thuốc điều trị đặc hiệu cho tình trạng nhiễm trùng Rotavirus. Thông thường sau khoảng 5-7 ngày bệnh có thể tự khỏi. Việc điều trị chủ yếu tập trung vào điều trị triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm như mất nước điện giải.
Điều trị tại nhà
Hầu hết trẻ bị tiêu chảy do rotavirus có thể được điều trị an toàn tại nhà với lời chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
1. Ngăn ngừa mất nước – Mối quan tâm lớn nhất trong điều trị Tiêu chảy do rotavirus
Việc quan trọng nhất trong điều trị Tiêu chảy do rotavirus là đánh giá được tình trạng mất nước để lựa chọn phương án điều trị và theo dõi phù hợp.
Mất dịch là nguyên nhân gây giảm trọng lượng. Đánh giá cân nặng là biện pháp hữu ích để xác định mức độ mất nước ở trẻ. (Ví dụ trẻ nặng 5kg có dấu hiệu mất nước thì bị giảm khoảng 250-500ml dịch.)
Bù nước đường uống và đường tĩnh mạch là phương pháp điều trị chính đối với rotavirus và các nguyên nhân khác gây viêm dạ dày ruột cấp tính. Liệu pháp bù nước đường uống là phương pháp điều trị ưu tiên cho tình trạng mất nước từ nhẹ đến trung bình ở trẻ em bị tiêu chảy cấp
Cho trẻ uống nhiều dịch hơn bình thường để phòng mất nước
- Cho trẻ bú nhiều hơn và lâu hơn. nếu trẻ bú mẹ hoàn toàn thì bổ sung Oresol sau mỗi lần bú mẹ
- Nếu trẻ không bú mẹ hoàn toàn thì cho trẻ uống thêm các loại dịch:
- Các loại dịch chứa muối: Oresol (ưu tiên Oresol áp lực thẩm thấu thấp), nước cháo muối, nước cơm có muối, súp rau quả, súp gà, súp thịt.
- Các dung dịch không chứa muối: nước lọc, nước dừa, trà loãng, nước hoa quả không đường…
- Không nên cho trẻ sử dụng các loại dịch: nước uống ngọt có đường (có thể gây tiêu chảy thẩm thấu và tăng natri máu), cà phê, trà thuốc, nước ép hoa quả…
- Lượng dịch cần bù:
- trẻ <2 tuổi: 50-100ml sau mỗi lần đi ngoài
- trẻ ≥ 2 tuổi: 100-200ml sau mỗi lần đi ngoài
- 50ml/kg cân nặng trong 4 giờ đầu kèm theo dịch duy trì
- Uống từng ngụm nhỏ
- Nếu trẻ nôn, ngưng 10 phút và lại cho trẻ uống lại
- Tiếp tục bù dịch đến lúc hết tiêu chảy và nôn
- Chỉ áp dụng dung dịch thay thế khi KHÔNG có Oresol vì trẻ càng nhỏ, nguy cơ mất nước và rối loạn điện giải càng cao khi sử dụng dung dịch tự pha chế tại nhà
- Dung dịch Oresol đã pha chỉ được bảo quản trong vòng 24 giờ. Sau 24 giờ, phải bỏ đi và pha dung dịch mới.
- Chỉ sử dụng Oresol dạng gói hoặc viên: Hạn chế sử dụng các dung dịch oresol đóng chai, đặc biệt các sản phẩm không có hoặc thành phần điện giải không đúng quy định
- Trong trường hợp mất nước nặng hoặc không bù được bằng đường uống thì ưu tiên đường truyền tĩnh mạch hoặc bù dịch qua sonde dạ dày.
2. Tiếp tục cho trẻ ăn
Các nghiên cứu chỉ ra rằng cho trẻ ăn sớm không làm nặng thêm tình trạng bệnh hay kéo dài thời gian nằm viện và còn cung cấp năng lượng giúp trẻ hồi phục nhanh hơn và giảm nguy cơ suy dinh dưỡng.
Nên:
- Cho trẻ ăn sớm khẩu phần ăn hàng ngày và tăng dần. Đảm bảo đủ tinh bột, chất béo, chất đạm và rau.
- Ăn ngay sau khi nấu: Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Nếu phải ăn đồ nấu sẵn thì đun lại trước khi ăn.
- Nếu trẻ bú mẹ : tiếp tục cho bú nhiều lần hơn và lâu hơn
- Nếu trẻ không bú sữa mẹ : cho trẻ loại sữa mà trẻ ăn trước đó, không pha loãng sữa & không sử dụng sữa không có lactose thường quy trong dinh dưỡng trẻ
- Ưu tiên thức ăn mềm và lỏng.
- Sau khi khỏi tiêu chảy, cho ăn thêm ngày 1 bữa ngoài những bữa ăn bình thường trong 2-4 tuần
Không nên:
- Kiêng khem quá mức: Không kiêng thịt, trứng, sữa, cá… hoặc chỉ cho trẻ ăn cháo trắng với muối. Điều này làm trẻ thiếu dinh dưỡng, suy kiệt.
- Tránh thức ăn có năng lượng, protein và điện giải thấp và nhiều carbonhydrate
- Tránh các thực phẩm ít chất dinh dưỡng, nhiều chất xơ và khó tiêu hóa như: măng, rau cần, ngô và đỗ nguyên hạt…
3. Bổ sung kẽm
Cơ chế của việc bổ sung kẽm
- Tăng cường chức năng miễn dịch và hồi phục biểu mô ruột.
- Giảm thời gian và độ nặng của tiêu chảy
Cần bổ sung kẽm ngay khi bị tiêu chảy. Không sử dụng viên kẽm hoặc siro kẽm có chứa nhiều đường.
Liều bổ sung (khuyến cáo WHO):
- Trẻ 1- < 6 tháng tuổi: 10mg/ngày x 10 – 14 ngày
- Trẻ ≥ 6 tháng tuổi: 20mg/ngày x 10 – 14 ngày
4. Sử dụng kháng sinh
Thuốc kháng sinh không được chỉ định trong trường hợp tiêu chảy do rotavirus đơn thuần.
Tự ý dùng kháng sinh sẽ làm rối loạn hệ vi khuẩn có ích trong đường tiêu hóa, không chữa được bệnh mà còn dễ ngộ độc thuốc, kéo dài ngày bệnh và giảm hấp thu.
Chỉ sử dụng khi có các tình trạng nhiễm trùng khác như viêm phổi, nhiễm khuẩn huyết, nhiễm khuẩn tiết niệu hoặc trong các trường hợp phân có máu…
5. Thuốc điều trị hỗ trợ
Các thuốc điều trị hỗ trợ nhằm làm giảm các triệu chứng của bệnh
- Thuốc kháng virus: Một số sản phẩm chứa Interferon tái tổ hợp như Anaferon có thể được sử dụng trong điều trị hỗ trợ tiêu chảy do Rotavirus
- Thuốc chống tiêu chảy: Không nên dùng thuốc chống tiêu chảy cho trẻ bị viêm dạ dày ruột cấp do rotavirus vì chúng có thể làm chậm quá trình đào thải virus ra khỏi ruột
- Thuốc chống nôn: Dexamethasone, Dimenhydrinate, Metoclopramid không khuyến cáo sử dụng thường quy cho trẻ em trong tiêu chảy cấp. Ondansetron có thể cân nhắc sử dụng cho trẻ bị tiêu chảy cấp điều trị tại bệnh viện có nôn nặng ảnh hưởng đến toàn trạng của trẻ
- Probiotics:
- Bổ sung Probiotics giúp làm giảm thời gian tiêu chảy, giảm nguy cơ tiêu chảy
- S. boulardii với liều 200 – 250mg/ngày x 5 – 7 ngày có thể được sử dụng trong điều trị tiêu chảy cấp ở trẻ em kết hợp với bù nước và điện giải đầy đủ
- Không pha men vi sinh vào nước nóng hoặc sữa nóng
- Thuốc hấp phụ: không khuyến cáo sử dụng
6. Lưu ý trong chăm sóc trẻ bị tiêu chảy do rotavirus
- Đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, nguồn nước
- Rửa tay trước khi chế biến, trước và sau khi cho trẻ ăn, sau khi cho trẻ đi vệ sinh, sau khi thay tã, bỉm..
- Vệ sinh dụng cụ cho trẻ ăn uống: bình sữa, ti giả…
- Vệ sinh khu vực sinh hoạt, đồ chơi của trẻ trước và sau khi trẻ chơi
- Xử lý an toàn phân của trẻ
Theo dõi dấu hiệu cảnh báo – Nhập viện
Ngay khi trẻ có các biểu hiện dưới đây cần đưa ngay trẻ đến cơ sở y tế để được theo dõi và điều trị:
- Mất nước nặng (≥ 10% trọng lượng cơ thể), shock
- Có các biểu hiện thần kinh : li bì, co giật, hôn mê.
- Nôn tái diễn hoặc nôn ra mật
- Tiêu chảy nhiều lần, liên tục
- Trẻ bỏ ăn, bỏ bú
- Toàn trạng hoặc bệnh tình của trẻ không cải thiện, không thuyên giảm sau 2-3 ngày điều trị
- Thất bại với bù dịch bằng đường uống
- Trẻ có các biểu hiện toàn thân: sốt cao, nhiễm trùng, nhiễm độc, mệt nhiều
- Có các tình trạng bệnh lý khác kèm theo: tim mạch, bất thường về thần kinh, vận động hoặc các bệnh lý khác chưa xác định được
- Cha mẹ/người chăm sóc không đảm bảo việc cho uống đủ nước và dinh dưỡng tại nhà
- Khó đánh giá mức độ mất nước (trẻ béo phì)
- Trong phân có lẫn máu
Điều trị tiêu chảy do rotavirus không có thuốc đặc hiệu mà tập trung bù nước, điện giải, kết hợp chế độ dinh dưỡng hợp lý. Điều quan trọng l;à cần tuân thủ đúng các hướng dẫn của nhân viên y tế, theo dõi chặt chẽ diễn biến của bệnh để kịp thời phát hiện các dấu hiệu cảnh báo đưa trẻ đi nhập viện.
