Mùa Vu Lan tháng 7 âm lịch không chỉ là dịp báo hiếu, tưởng nhớ tổ tiên mà còn là thời điểm đặc biệt trong chu kỳ thời tiết. Khi mùa thu dần rõ nét, âm khí mạnh lên, độ ẩm cao kết hợp với cái nóng hạ còn sót lại khiến cơ thể dễ mệt mỏi, nặng nề và sinh bệnh do thấp khí. Đây chính là lúc cần quan tâm hơn đến dưỡng sinh mùa Vu Lan, điều chỉnh lối sống để bảo vệ sức khỏe, cân bằng thân – tâm trong tiết Trung Nguyên.
1. Chế độ ăn uống – Thanh tịnh, bổ khí trừ thấp
Mùa Vu Lan hiện nay rất nhiều người phát nguyện ăn chay để hồi hướng công đức cho người thân đã mất, cho người thân còn sống. Đây không chỉ là nét đẹp văn hóa mà còn là 1 hoạt động đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Ăn chay giúp giảm gánh nặng tiêu hóa, thanh lọc cơ thể và tâm trí nhẹ nhàng. Tuy nhiên cần đảm bảo đa dạng đủ lượng về các nhóm thực phẩm. Càng không nên chấp niệm phải ăn chay bằng mọi giá, cần lắng nghe cơ thể để lựa chọn chế độ dinh dưỡng phù hợp.
Thời tiết mùa Vu Lan ưu tiên các nhóm thực phẩm dưỡng âm, nhuận táo, thanh nhiệt, trừ thấp, bổ khí
- Ưu tiên các món ăn thanh đạm, tính ấm để điều dưỡng tỳ vị, giúp dương khí sinh phát và ngăn ngừa thấp khí tích tụ
- Các loại thực phẩm phù hợp: bách hợp, ngân nhĩ, đại táo, phục linh, khiếm thực, hoài sơn, hạt kê, đậu đũa, đậu ván trắng, thịt vịt…
- Một số món ăn nên lựa chọn như: canh bách hợp bí đao, chè hạt sen ngân nhĩ, nộm củ sen, cháo lá sen đậu ván trắng, canh củ sen hầm vịt, trà gừng…
Mùa hè vừa qua, tỳ vị dễ bị tổn thương, thấp nhiệt vây hãm dẫn đến hư nhược vì vậy cần hạn chế các món ăn dầu mỡ, khó tiêu, cay nóng, sống lạnh. Nên lựa chọn các loại thịt trắng nhu gà, vịt, cá thay vì thịt đỏ như heo, bò, trâu…
2. Chế độ sinh hoạt
Để phòng bệnh trong mùa Vu Lan, cần chú ý đến sinh hoạt thường ngày:
- Đi ngủ sớm, dậy sớm: Giúp bảo vệ dương khí của cơ thể.
- Hạn chế ra ngoài vào buổi tối muộn: Đặc biệt ở những nơi ẩm ướt, lạnh lẽo, do nhiệt độ thấp và dương khí cơ thể yếu, dễ bị hàn tà xâm nhập.
- Giữ ấm cơ thể vào ban đêm.
- Tránh môi trường ẩm ướt, âm u, lạnh lẽo: Thường xuyên mở cửa sổ thông gió để ngăn ẩm khí xâm nhập vào cơ thể.
- Không ngủ trực tiếp trên sàn nhà: Ẩm khí từ sàn nhà dễ xâm nhập vào cơ thể, gây đau nhức chân tay.
- Hạn chế ra ngoài vào những ngày mưa ẩm ướt.
- Không mặc quần áo ẩm chưa khô, không đắp chăn ẩm: Sau khi tắm xong cần lau khô người và sấy khô tóc hoàn toàn.
- Nếu phòng quá ẩm: Nên mở cửa thông gió, hoặc dùng quạt, điều hòa để duy trì đối lưu không khí.
Những điều chỉnh này giúp cơ thể tránh được thấp khí – nguyên nhân gây cảm lạnh đường ruột, tiêu chảy, đau nhức xương khớp và nhiều bệnh theo mùa.
3. Chế độ tập luyện
Vận động hợp lý là cách hiệu quả để khu trừ thấp tà và tăng cường sức khỏe. Vào mùa Vu Lan, dù đã lập thu nhưng vẫn còn trong giai đoạn “mạt phục” (末伏 – cuối hạ), khí nóng từ trời và hơi ẩm từ đất vẫn tích tụ trong cơ thể, gây ra cảm giác nặng nề, chân tay rã rời, mệt mỏi, uể oải (thường gọi là “thu mệt”).
Các hình thức vận động khuyến nghị: Chạy bộ, đi bộ nhanh, bơi lội, yoga, thái cực quyền, leo núi. Những hoạt động này giúp tăng cường lưu thông khí huyết, cải thiện khả năng trao đổi chất, và loại bỏ ẩm tà.
Lưu ý: Vận động vừa phải, chỉ cần hơi ra mồ hôi là đủ, tránh tập luyện quá sức gây hao tổn khí huyết.
4. Bấm huyệt, cứu ngải
Bên cạnh ăn uống, sinh hoạt, dưỡng sinh bằng bấm huyệt và cứu ngải là phương pháp trị liệu truyền thống, được cổ nhân tin dùng để điều hòa cơ thể.
Một số huyệt vị phù hợp mùa Vu Lan:
- Huyệt Cực Tuyền (极泉穴): Nằm ở hõm nách, giúp điều hòa khí huyết, thư giãn lồng ngực, dưỡng tâm phế.
- Huyệt Túc Tam Lý (足三里): Nằm dưới mắt cá ngoài 4 đốt ngón tay, sát xương ống chân. Là huyệt vàng để cường thân kiện thể, dưỡng vị thanh nhiệt. Cứu ngải huyệt này giúp thúc đẩy lưu thông máu, xua tan hàn khí, giảm tình trạng tay chân lạnh.
- Huyệt Tam Âm Giao (三阴交穴): Nằm trên mắt cá trong 4 đốt ngón tay. Giúp thúc đẩy tuần hoàn ba kinh âm (gan, tỳ, thận).
- Huyệt Phong Long (丰隆穴): Nằm cách mắt cá ngoài 8 thốn. Giúp kiện tỳ khử thấp. Cứu ngải huyệt này rất phù hợp khi âm khí và thấp khí nặng
Sử dụng liệu pháp cứu ngải các vùng huyệt này đem lại lợi ích to lớn cho sức khỏe tổng thể. Trong “Bản thảo cương mục” mô tả ngải cứu là “thuần dương”, có thể thu hút chân hỏa của mặt trời, hồi phục nguyên khí sắp cạn. Uống vào giúp loại bỏ mọi hàn thấp. Cứu ngải thì xuyên thấu các kinh mạch, trị bách bệnh, giúp người bệnh nặng hồi phục. Nó còn được ví như “cỏ Chung Quỳ” (鍾馗草), dùng để xua đuổi tà ma
Mùa Vu Lan không chỉ là mùa báo hiếu, tri ân tổ tiên, mà còn là thời điểm đặc biệt để mỗi người quan tâm đến sức khỏe bản thân và gia đình. Trong tiết khí Trung Nguyên, việc ăn uống thanh đạm, sinh hoạt điều độ, vận động hợp lý, kết hợp với những phương pháp dưỡng sinh cổ truyền như bấm huyệt, cứu ngải sẽ giúp cơ thể cường kiện, tinh thần an ổn. Giữ gìn sức khỏe trong mùa Vu Lan cũng chính là cách để ta bày tỏ hiếu nghĩa – chăm sóc thân thể mình, để cha mẹ an tâm, để gia đình hạnh phúc. Một thân thể khỏe mạnh, một tâm hồn tĩnh lạc, đó cũng là thông điệp báo hiếu sâu xa nhất trong mùa Vu Lan báo hiếu.
