Thực phẩm bị nhiễm bẩn có thể gây ra các triệu chứng đường tiêu hóa từ nhẹ đến nghiêm trọng. Cùng DUPOMA tìm hiểu những điều cần biết xoay quanh tình trạng ngộ độc thực phẩm để bảo vệ bạn và người thân yêu.
1. Ngộ độc thực phẩm là gì?
Ngộ độc thực phẩm là tình trạng nhiễm trùng do ăn phải thực phẩm bị nhiễm một số tác nhân gây bệnh. Có thể là vi khuẩn, vi-rút hoặc thậm chí là ký sinh trùng.
Ngộ độc thực phẩm hay còn được gọi tên thông dụng là ngộ độc thức ăn là các biểu hiện bệnh lý xuất hiện sau khi ăn, uống và cũng là hiện tượng người bị trúng độc, ngộ độc do ăn, uống phải những loại thực phẩm nhiễm khuẩn, nhiễm độc hoặc có chứa chất gây ngộ độc hoặc thức ăn bị biến chất, ôi thiu, có chất bảo quản, phụ gia… nó cũng có thể coi là là bệnh truyền qua thực phẩm, là kết quả của việc ăn thực phẩm bị ô nhiễm.
Ở 1 quốc gia mà thực phẩm được kiểm soát nghiêm ngặt nhưng theo CDC mỗi năm có khoảng 48 triệu người Mỹ mắc các bệnh liên quan đến thực phẩm. Trong số đó, gần 128.000 người phải nhập viện và khoảng 3.000 người tử vong do các trường hợp nghiêm trọng.
Những ngày lễ có thể là thời điểm thuận lợi cho những căn bệnh này tấn công, bởi thực phẩm trở thành điểm thu hút chính của nhiều cuộc tụ họp. Thịt chưa nấu chín, các sản phẩm từ sữa được bảo quản không đúng cách và thói quen vệ sinh kém có thể tạo điều kiện cho mầm bệnh lây lan.
Quá trình chế biến thực phẩm cũng có thể gây bệnh. Vào tháng 10/2024, hơn 11 triệu pound thịt chế biến sẵn đã bị thu hồi sau khi lo ngại về vi khuẩn listeria và một đợt bùng phát vi khuẩn E. coli liên quan đến hành tây được phục vụ tại McDonald’s đã gây ra 34 ca nhập viện và một ca tử vong trên 14 tiểu bang, bao gồm cả Colorado.
2. Nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm
Nguyên nhân gây ngộ độc rất đa dạng như
- Do Ô nhiễm môi trường,
- Sự phát triển của khoa học công nghệ,
- Do quá trình chăn nuôi, gieo trồng, sản xuất thực phẩm, lương thực,
- Do quá trình chế biến không đúng,
- Do quá trình sử dụng và bảo quản không đúng
Có thể phân chia nguyên nhân trực tiếp gây ngộ độc thực phẩm thành 4 nhóm chính sau:
- Ngộ độc thực phẩm do ký sinh trùng: Do vi khuẩn và độc tố của vi khuẩn; do virus; do ký sinh trùng; do nấm mốc và nấm men.
- Ngộ độc thực phẩm do thức ăn bị biến chất, ôi thiu: Một số loại thực phẩm khi để lâu hoặc bị ôi thiu thường phát sinh ra các loại chất độc (dầu, mỡ dùng đi dùng lại nhiều lần…..). Các chất này thường không bị phá hủy hay giảm khả năng gây độc khi được đun sôi.
- Ngộ độc do ăn phải thực phẩm có sẵn chất độc: Khi ăn phải các thực phẩm có sẵn chất độc rất có thể bị ngộ độc như cá nóc, cá cóc, mật cá trắm, nấm độc, khoai tây mọc mầm, một số loại quả đậu….
- Ngộ độc thực phẩm do nhiễm các chất hóa học: Do ô nhiễm kim loại nặng (thực phẩm được nuôi trồng, chế biến tại các khu vực mà nguồn nước, đất bị ô nhiễm các loại kim loại nặng); do dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y; do phụ gia thực phẩm, do các chất phóng xạ, Rau sống chưa được rửa sạch cũng là một nguy cơ gây ngộ độc thực phẩm.
Liều lượng gây ngộ độc thay đổi tùy theo loại vi sinh vật mạnh yếu, nồng độ độc tố trong thực phẩm, sức đề kháng của cá nhân người bệnh. Một số loại độc tố không bị phân hủy bởi nhiệt độ cao nên dù đã nấu chín vẫn bị ngộ độc khi ăn
Nhiều tác nhân gây bệnh từ thực phẩm cũng có thể lây truyền qua nước uống hoặc từ tiếp xúc với động vật hoặc môi trường của chúng, hoặc lây truyền từ người sang người.
3. Triệu chứng của ngộ độc thực phẩm
Thông thường các trường hợp ngộ độc thực phẩm không xảy ra ngay trong lúc ăn mà thường có thời gian ủ bệnh từ 2 giờ đến vài ba ngày trước khi có triệu chứng biểu hiện.
Ngộ độc thực phẩm có thể gây viêm dạ dày ruột và dẫn đến các triệu chứng buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy và sốt.
Một số trường hợp có thể dẫn đến mất nước điện giải, đại tiện máu, đại tiện có nhầy, sốt cao…
Tùy thuộc vào tác nhân gây bệnh, các triệu chứng có thể khởi phát khác nhau. Ví dụ, một số có thể diễn ra khá nhanh, chỉ trong vài giờ. Những bệnh khác có thể mất vài ngày hoặc thậm chí vài tuần.
Một số tác nhân gây bệnh có triệu chứng đặc biệt hơn, bao gồm các triệu chứng thần kinh, xuất huyết tiêu hóa, suy thận…
Hầu hết các triệu chứng này chỉ kéo dài trong thời gian ngắn, nhưng nó phụ thuộc vào tác nhân gây bệnh và việc đảm bảo cơ thể đủ nước, chẳng hạn như dùng dung dịch bù nước đường uống. Thông thường, các triệu chứng sẽ tự khỏi trong vòng vài ngày.
4. Cách xử trí khi bị ngộ độc thực phẩm
Nguyên tắc điều trị
- Bù nước và điện giải trong trường hợp nôn hoặc tiêu chảy nhiều
- Không có thuốc giải độc được tất cả các nguyên nhân nên cần tùy theo nguyên nhân để lựa chọn thuốc điều trị phù hợp
- Sử dụng thuốc đặc hiệu với từng loại nguyên nhân gây ngộ độc cụ thể như kháng sinh, huyết thanh…
- Sử dụng một số thuốc điều trị triệu chứng: thuốc hạ sốt, thuốc chống tiêu chảy, thuốc chống nôn…
Hầu hết các bác sĩ sẽ không kê đơn thuốc kháng sinh cho bệnh nhân ngộ độc thực phẩm. Hầu hết các bệnh do thực phẩm đều bắt nguồn từ vi-rút, và kháng sinh không có tác dụng điều trị vi-rút. Các triệu chứng của bạn sẽ cải thiện sau hai hoặc ba ngày mà không cần điều trị bằng kháng sinh.
Việc sử dụng kháng sinh để điều trị nhiễm trùng do virus có thể gây hại nhiều hơn lợi. Việc sử dụng kháng sinh, ngay cả khi nhiễm trùng do vi khuẩn nhẹ, thường là không cần thiết. Lạm dụng kháng sinh là nguyên nhân chính khiến nhiều vi khuẩn trở nên kháng thuốc. Kháng sinh không còn tiêu diệt được vi khuẩn kháng thuốc nữa.
Loại bỏ nhanh chóng hết các chất độc trong cơ thể bằng cách cho bệnh
nhân uống nước, tiếp theo là kích thích cơ học vào cổ họng bằng ngón tay chặn xuống lưỡi cho đến khi nôn được. Lưu ý: Chỉ gây nôn khi bệnh nhân còn tỉnh, khi nôn vị trí đầu nằm nghiêng, trường hợp cần thiết lưu giữ lại ít thứ đã nôn ra để xét nghiệm.
Sau khi nôn hoặc đi ngoài nên cho bệnh nhân uống hết 1 lít nước orezol. (khoảng 100 – 200ml/1 giờ)
Đối với bệnh nhân ngộ độc nhẹ sau khi nôn và đi ngoài thải hết chất độc sẽ bình phục, không nên ăn thức ăn cứng sau đó, mà nên cho ăn cháo nhẹ.
Đối với trường hợp sau khi sơ cứu chưa bình phục ngay và có hiện tượng tím tái, khó thở ….cần nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để rửa ruột và có những điều trị cần thiết.
