Khi không may bị ngộ độc thực phẩm, việc phục hồi cơ thể, đặc biệt là hệ tiêu hóa, là ưu tiên hàng đầu. Chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt trong quá trình này, giúp người bệnh hồi phục nhanh chóng và an toàn. Hãy cùng DUPOMA tìm hiểu cụ thể người bị ngộ độc thực phẩm nên ăn gì và kiêng gì nhé.
1. Ưu tiên hàng đầu khi bị ngộ độc thực phẩm là bù nước điện giải kịp thời
Ngộ độc thực phẩm thường gây nôn mửa và tiêu chảy dữ dội, dẫn đến mất nhiều chất lỏng và điện giải. Tình trạng mất nước nghiêm trọng là biến chứng nguy hiểm nhất và có thể cần nhập viện.
- Ngay sau khi nôn: Không nên ăn hoặc uống bất cứ thứ gì trong vài giờ đầu. Việc này giúp dạ dày được nghỉ ngơi và tránh kích thích nôn mửa thêm.
- Khi dạ dày đã ổn định:
- Nhấp từng ngụm nhỏ nước: Bắt đầu bằng việc nhấp từng ngụm nhỏ nước lọc mỗi 15 phút trong khoảng 3-4 giờ.
- Chuyển sang chất lỏng trong: Sau đó, tiếp tục nhấp từng ngụm nhỏ các loại chất lỏng trong (không màu, không bã) mỗi 15 phút trong 3-4 giờ tiếp theo.
- Duy trì bù dịch: Tiếp tục uống đủ chất lỏng trong cho đến khi người bệnh hồi phục hoàn toàn.
Các loại chất lỏng nên uống:
- Nước lọc: Luôn là lựa chọn tốt nhất.
- Dung dịch bù nước đường uống (ORS): Như Pedialyte, Naturalyte, Infalyte, CeraLyte. Đây là lựa chọn rất được khuyến nghị vì chúng được pha chế đặc biệt để bổ sung cân bằng nước và điện giải, có hiệu quả gần bằng truyền dịch tĩnh mạch tại bệnh viện.
- Đồ uống thể thao có chất điện giải: Như Gatorade (nên pha loãng với nước để giảm lượng đường).
- Nước ngọt không caffeine và không ga
- Nước dùng (nước hầm) trong: Nước dùng gà hoặc rau củ.
- Nước ép trái cây pha loãng: Nước ép táo pha loãng…
- Trà thảo mộc: Trà gừng giúp làm dịu dạ dày, trà bạc hà cũng giúp giảm buồn nôn.
Các loại chất lỏng nên tránh (trong 24-48 giờ đầu sau nôn):
- Rượu: Gây mất nước và kích ứng hệ tiêu hóa.
- Đồ uống chứa caffeine: Cà phê, trà đen, nước tăng lực. Caffeine có thể kích thích ruột và làm trầm trọng thêm tiêu chảy.
- Sữa và đồ uống từ sữa: Ngộ độc thực phẩm có thể gây không dung nạp lactose tạm thời.
- Đồ uống có đường/có ga: Nước ngọt, nước có gas. Lượng đường cao có thể hút nước vào ruột, làm tiêu chảy nặng hơn.
2. Thực phẩm nên ăn khi dạ dày và tình trạng ngộ độc thực phẩm đã ổn định
Khi người bệnh đã có thể dung nạp chất lỏng trong vài giờ mà không bị nôn hoặc tiêu chảy, có thể bắt đầu cho người bệnh ăn lại các loại thức ăn nhạt, dễ tiêu hóa. Mục tiêu là dần dần trở lại chế độ ăn bình thường càng sớm càng tốt.
Chế độ ăn BRAT: Đây là cách tiếp cận cổ điển, an toàn cho phục hồi ngộ độc thực phẩm. Chế độ BRAT ít chất xơ, protein và chất béo, giúp chúng dễ tiêu hóa. Tuy nhiên, đây chỉ là chế độ ăn chuyển tiếp, không nên duy trì lâu dài vì thiếu dinh dưỡng. Chế độ ăn BRAT bao gồm
- Bananas (chuối): Dễ tiêu hóa và giàu kali (giúp bù điện giải).
- Rice (cơm): Gạo trắng là carbohydrate dễ tiêu hóa.
- Applesauce (sốt táo): Dễ tiêu và giúp làm đặc phân.
- Toast (bánh mì nướng): Bánh mì nướng hoặc bánh quy giòn (saltine crackers) dễ tiêu hóa.
Các lựa chọn thực phẩm nhạt và dễ tiêu hóa khác:
- Yến mạch nguyên chất.
- Thịt nạc (ít béo) như ức gà không da luộc hoặc hấp, thịt gà tây.
- Trứng luộc hoặc trứng bác không gia vị.
- Dưa vàng và dưa lưới.
- Bánh mì và mì ống làm từ bột mì trắng tinh chế.
- Khoai lang đã gọt vỏ, khoai tây luộc không vỏ.
- Rau nấu chín không gia vị hoặc nước sốt.
- Bánh quy giòn và bánh quy mặn.
- Chè gừng hoặc kẹo gừng (giúp giảm buồn nôn).
Duy trì sức khỏe đường ruột:
- Ngộ độc thực phẩm có thể làm mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột. Để hỗ trợ phục hồi, hãy xem xét các loại thực phẩm giàu probiotic (chứa vi khuẩn sống có lợi) và prebiotic (chất xơ nuôi dưỡng vi khuẩn có lợi).
- Thực phẩm giàu probiotic: Sữa chua, kombucha, dưa cải bắp (sauerkraut), dưa muối (pickles), miso…
- Thực phẩm giàu prebiotic: Măng tây, củ cải đường, tỏi, rau diếp xoăn, hành tây, ngũ cốc nguyên hạt (lúa mì, lúa mạch, lúa mạch đen), mật ong, chuối, cà chua, đậu nành, sữa bò, đậu Hà Lan, đậu, rong biển.
- Lưu ý: Một số thực phẩm như sữa và ngũ cốc nguyên hạt có thể khó tiêu hóa khi đang hồi phục, nên tốt nhất là đợi khi hoàn toàn bình phục mới ăn lại.
Ăn từng bữa nhỏ và thường xuyên: Nếu còn cảm thấy buồn nôn, hãy chia nhỏ bữa ăn và ăn thường xuyên hơn. Nhai chậm để giúp tiêu hóa dễ dàng và giảm áp lực cho dạ dày. Đôi khi, buồn nôn có thể tệ hơn khi dạ dày trống rỗng.
Đưa protein trở lại: Không cần trì hoãn việc ăn protein. Nghiên cứu cho thấy việc trở lại chế độ ăn bình thường (bao gồm protein) càng sớm càng tốt sẽ có lợi cho quá trình hồi phục. Nếu vẫn e ngại, hãy ưu tiên các loại thịt nạc, dễ tiêu hóa trước.
3. Thực phẩm nên tránh sau khi bị ngộ độc thực phẩm
Để không làm nặng thêm tình trạng bệnh, hãy tránh xa các loại thực phẩm có thể kích thích dạ dày hoặc gây nôn mửa, tiêu chảy:
- Thực phẩm chiên rán và nhiều dầu mỡ: Gà rán, khoai tây chiên, bánh mì kẹp thịt, pizza, đồ ăn vặt nhiều dầu mỡ, mayonnaise, nước sốt salad dầu, thịt xông khói, xúc xích, thịt ba chỉ, gia cầm có da, thịt có vân mỡ. Chất béo làm chậm tiêu hóa và có thể gây chuột rút, tiêu chảy.
- Sản phẩm từ sữa hoặc có chứa sữa (trừ sữa chua): Tránh sữa tươi, phô mai… do có thể gây không dung nạp lactose tạm thời.
- Thực phẩm cay nóng: Ớt cay, gia vị cay, nước sốt nóng.
- Thực phẩm giàu chất xơ: Rau họ cải (bông cải xanh), đậu, ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, bánh mì ngũ cốc nguyên hạt), trái cây có nhiều hạt (quả mọng, quả sung). Chất xơ cần cơ thể làm việc nhiều hơn để phân hủy và có thể gây đầy hơi hoặc kích ứng.
- Thực phẩm đóng hộp cũ, ôi thiu: Đặc biệt là đồ hộp bị phồng, dưa muối quá nhạt, mắm đóng chai/lọ quá nhạt.
- Thực phẩm có mùi lạ, thịt cá ươn thối.
- Thực phẩm và đồ uống chứa nhiều đường đơn: Kẹo, bánh ngọt, chất thay thế đường (sorbitol, xylitol).
Lưu ý về thuốc không kê đơn: Thuốc chống tiêu chảy (như loperamide, bismuth subsalicylate) không được khuyến khích sử dụng trừ khi có chỉ định của bác sĩ, đặc biệt nếu người bệnh bị tiêu chảy ra máu hoặc sốt. Tiêu chảy là cách cơ thể loại bỏ các chất độc hại.
Hãy nhớ rằng, quá trình hồi phục của mỗi người là khác nhau. Hãy lắng nghe cơ thể mình và đừng ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp từ chuyên gia y tế.
