Viêm tai giữa cấp tính là chẩn đoán nhi khoa phổ biến thứ hai tại khoa cấp cứu, sau nhiễm trùng đường hô hấp trên. Viêm tai giữa là một bệnh lý đa yếu tố. Các yếu tố nhiễm trùng, dị ứng và môi trường góp phần gây viêm tai giữa. Cùng DUPOMA điểm danh các nguyên nhân gây viêm tai giữa cấp tính.
Virus
Nhiều căn nguyên khác nhau có liên quan đến viêm tai giữa cấp, chẳng hạn như sinh học của khoang tai giữa, sự khác biệt trong cấu trúc giải phẫu giữa các cá nhân, sinh học tế bào vòm họng, và sự khác biệt trong đáp ứng miễn dịch đối với sự xâm nhập của vi khuẩn/vi sinh vật
Nhiều nghiên cứu lâm sàng đã đánh giá vai trò của tác nhân virus và nhiễm virus như là các căn nguyên có khả năng gây viêm tai giữa cấp. Các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên do virus như virus hợp bào hô hấp (RSV), virus cúm, và adenovirus gây ra nguy cơ viêm tai giữa cấp tính.
Vi khuẩn
Phân lập các tác nhân gây bệnh vi khuẩn từ dịch tiết AOM cho thấy các chủng vi khuẩn sau: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, Streptococcus pyogenes, Staphylococcus aureus, Viridians streptococci và Pseudomonas aeruginosa.
Streptococcus pneumoniae (phế cầu), một loại vi khuẩn gram dương, hình cầu, hai cầu khuẩn, được phát hiện là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra AOM ở mọi lứa tuổi. Nó chịu trách nhiệm cho hơn 50% AOM; do đó, S. pneumoniae kháng penicillin là nguyên nhân chính gây thất bại điều trị và tái phát AOM.
Liên cầu khuẩn nhóm A thường gặp ở trẻ lớn hơn và chủ yếu được phân lập trong các trường hợp thủng màng nhĩ và viêm xương chũm
Yếu tố di truyền
Các yếu tố di truyền chủ yếu liên quan đến các khiếm khuyết trong phản ứng miễn dịch bẩm sinh của một số cá nhân, chủ yếu là các phản ứng liên quan đến các alen TNFA-863A, TNFA-376G, TNFA-238G, IL10-1082 A và IL6-174G, khiến họ dễ bị các đợt AOM hơn.
Yếu tố giả phẫu vòi Eustachian
Chức năng: Vòi Eustachian (ET) hoạt động bình thường có vai trò bảo vệ tai giữa khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn và virus, đồng thời thoát dịch và cân bằng áp suất tai giữa.
Giải phẫu trẻ em:
- Vòi Eustachian ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ (< 1 tuổi) ngắn hơn, rộng hơn và nằm ngang hơn so với người lớn. Điều này tạo điều kiện cho mầm bệnh di chuyển vào tai giữa, tăng nguy cơ VTG.
- Tư thế nằm ngửa thường xuyên ở trẻ sơ sinh cũng làm trầm trọng thêm nguy cơ nhiễm trùng.
- Khi trẻ lớn lên, góc của ET tăng dần từ ≈ 10º lúc sinh lên 45ºở người lớn; chiều dài tăng từ 13mm lên 35mm. Những thay đổi này, cùng với sự trưởng thành của hệ miễn dịch, giúp giảm nguy cơ VTG.
Hàng rào biểu mô: Biểu mô ET chủ yếu là tế bào hô hấp có lông chuyển, sản xuất các protein kháng khuẩn (như lysozyme) và tế bào đài sản xuất chất nhầy. Sự di chuyển chất nhầy từ tai giữa đến vòm họng kết hợp với protein kháng khuẩn bảo vệ tai khỏi vi khuẩn.
Một số nguyên nhân và yếu tố rủi ro khác
Khoảng 80% trẻ em sẽ bị viêm tai giữa trong suốt cuộc đời và từ 80% đến 90% trẻ em sẽ bị viêm tai giữa có dịch tiết trước tuổi đi học. Viêm tai giữa ít phổ biến hơn ở người lớn, mặc dù nó phổ biến hơn ở một số nhóm dân số cụ thể như những người có tiền sử viêm tai giữa tái phát khi còn nhỏ, hở hàm ếch, suy giảm miễn dịch hoặc tình trạng suy giảm miễn dịch, v.v. Những nguyên nhân và yếu tố rủi ro này bao gồm:
-
Giảm khả năng miễn dịch do vi-rút gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV), bệnh tiểu đường và các tình trạng suy giảm miễn dịch khác
- Chất nhầy Mucin bao gồm những bất thường trong biểu hiện gen này, đặc biệt là sự điều hòa tăng cường của MUC5B
-
Bất thường về giải phẫu của vòm miệng và cơ căng vòm miệng
-
Rối loạn chức năng lông mao
-
Cấy ghép ốc tai
-
Thiếu vitamin A
-
Dị ứng: viêm mũi dị ứng, hen suyễn…
-
Thiếu sữa mẹ
-
Tiếp xúc với khói thuốc thụ động
-
Đi nhà trẻ
-
Tiền sử gia đình bị AOM tái phát ở cha mẹ hoặc anh chị em ruột
- Nhiễm trùng đường hô hấp trên
- Trào ngược họng thanh quản
- Mo trường sống kém chất lượng, thiếu thốn, vệ sinh kém, ô nhiễm nguồn nước
- Phương pháp cho trẻ ăn: việc cho con bú trong 3-6 tháng đầu đời giúp bảo vệ trẻ lâu hơn từ 4-12 tháng sau ngừng bú. Đây là lý do giúp trì hoãn việc xuất hiện viêm tai giữa.
Thông thường, viêm tai giữa cấp (AOM) là biến chứng của rối loạn chức năng vòi nhĩ xảy ra trong quá trình nhiễm trùng đường hô hấp trên do virus cấp tính. Vi khuẩn có thể được phân lập từ nuôi cấy dịch tai giữa trong 50% đến 90% các trường hợp viêm tai giữa cấp và viêm tai giữa mạn tính (OME). Việc xác định chính xác nguyên nhân gây viêm tai giữa giúp định hướng kế hoạch điều trị và tiên lượng tiến triển bệnh.
