Viêm tai giữa cấp tính là bệnh lý phổ biến ở trẻ nhỏ. Mặc dù đã có nhiều thay đổi trong chế độ chăm sóc và điều trị tuy nhiên viêm tai giữa vẫn có thể để lại những hậu quả nặng nề như mất thính lực, viêm não… Sự lựa chọn tốt nhất cho trẻ vẫn là phòng tránh viêm tai giữa cấp tính. Việc ngăn chặn các đợt viêm tai giữa mới ở trẻ bị viêm tai giữa tái phát là một trong những trọng tâm trong điều trị viêm tai giữa.
Cho trẻ bú sữa mẹ
Nuôi con bằng sữa mẹ ít nhất 6 tháng đầu đời để tăng cường hệ miễn dịch, giúp hạn chế nguy cơ nhiễm trùng tai sớm.
Lợi ích của việc cho con bú trong việc ngăn ngừa viêm tai đã được biết đến từ lâu. Cho con bú bảo vệ chống lại OM trong 2 năm đầu đời và khả năng bảo vệ cao hơn đối với những người được bú mẹ hoàn toàn và những người được bú mẹ trong thời gian dài (≥6 tháng).
Vắc xin nhắm vào các nhân vi khuẩn chính gây bệnh viêm tai giữa cấp tính
Mục tiêu của các loại vắc-xin này là giảm hoặc loại bỏ sự định cư ở hầu họng của S. pneumoniae (phế cầu), H. influenzae không định tuýp và M. catarrhalis.
Vắc-xin PCV7 (vắc xin cộng hợp phế cầu khuẩn) nhắm vào bảy serotype của S. pneumoniae, đã có mặt tại Hoa Kỳ và nhiều nước châu Âu vào năm 2000. Vắc-xin này được thêm vào loạt tiêm chủng cơ bản phổ quát ở trẻ 2, 4 và 6 tháng tuổi, với liều nhắc lại ở 12–15 tháng tuổi. PCV7 có liên quan đến việc giảm 29% tỷ lệ viêm tai giữa cấp (AOM) do các serotype phế cầu có trong vắc-xin, giảm 6–7% tỷ lệ AOM nói chung và giảm 20% việc sử dụng ống thông khí cho viêm tai giữa tái phát mãn tính.
Vắc xin PCV13 có mặt sau PCV7 khoảng 1 thập kỉ đã cho thấy hiệu quả giảm tỷ lệ viêm tai giữa cấp tính, viêm xương chũm và việc đặt ống thông khí.
Tuy nhiên việc sử dụng vắc xin PCV7 sẽ không ngăn ngừa các đợt viêm tai giữa nếu việc tiêm chủng xảy ra sau khi bị viêm tai giữa tái phát
Hiện chưa có vắc-xin được cấp phép nào khác chống lại H. influenzae không định tuýp hoặc M. catarrhalis
Vắc xin nhắm vào virus hô hấp
Có một tỷ lệ không nhỏ trẻ mắc viêm tai giữa cấp sau khi có các triệu chứng của nhiễm trùng đường hô hấp trên. Chính vì vậy việc phòng ngừa nhiễm trùng đường hô hấp trên có ý nghĩa quan trọng trong phòng tránh viêm tai giữa cấp tính. Cho đến nay, vắc-xin duy nhất hiện có chống lại nhiễm trùng đường hô hấp do vi-rút là vắc-xin cúm.
Hiệu quả phòng ngừa AOM của vắc-xin khác nhau theo từng năm tùy thuộc vào mức độ hoạt động của cúm trong cộng đồng và mức độ phù hợp của vắc-xin đối với các chủng vi-rút đang lưu hành.
Thuốc kháng virus
AOM thường xảy ra vào ngày thứ 2–5 sau khi khởi phát các triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp trên, do đó việc sử dụng các thuốc kháng virus sớm trong trường hợp này có thể ngăn ngừa viêm tai giữa. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự phát triển của AOM giảm 43–85% ở trẻ nhỏ được điều trị bằng oseltamivir trong vòng 12–48 giờ sau khi khởi phát triệu chứng cúm.
Ống thông khí màng nhĩ
Ống thông khí màng nhĩ vừa là phương pháp điều trị nhưng cũng đồng thời là phương pháp dự phòng viêm tai giữa tái phát. Hiệu quả dự phòng của phương pháp này đến từ việc chúng luôn giữ cho tai giữa được thông khí tốt, chống lại nhiễm trùng.
Phẫu thuật cắt VA
Đây là phương pháp dự phòng dành cho những trẻ lớn (4-8 tuổi) mắc viêm tai giữa tái phát sau khi đã loại bỏ ống thông khí. Hiệu quả của phương pháp này chưa dược khẳng định chắc chắn nhưng việc loại bỏ mô lympho từ gần lỗ vòi nhĩ có thể cải thiện thông khí tai giữa cũng như loại bỏ nguồn nhiễm trùng quan trọng.
Mặc dù có hạn chế, nhưng tác dụng có lợi của nó có thể kéo dài hơn so với các tác dụng đạt được bằng ống thông màng nhĩ, đặc biệt là để điều trị viêm tai giữa tiết dịch dai dẳng
Một số thói quen lành mạnh giảm nguy cơ mắc viêm tai giữa cấp
Một số thói quen lành mạnh có thể giúp giảm nguy cơ viêm tai giữa và bảo vệ sức khỏe thính giác của trẻ. Dưới đây là những biện pháp quan trọng cha mẹ nên áp dụng:
- Tránh khói thuốc lá thụ động, vì đây là tác nhân gây kích ứng đường hô hấp, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tai giữa.
- Giữ vệ sinh tay sạch sẽ, rửa tay thường xuyên cho cả trẻ và người chăm sóc để hạn chế sự lây lan của vi khuẩn, nguyên nhân phổ biến dẫn đến cảm lạnh và viêm tai giữa.
- Vệ sinh mũi họng thường xuyên để hạn chế các tổn thương viêm đường hô hấp trên
- Đảm bảo môi trường sống tránh khói bụi, ẩm mốc, ô nhiễm…
- Hạn chế sử dụng núm vú giả
- Nếu trẻ bú bình, cần bế trẻ ở tư thế nghiêng, tránh đặt nằm thẳng để ngăn sữa trào vào tai giữa.
- Điều trị tốt các bệnh lý liên quan như viêm VA tái phát, viêm mũi xoang, viêm mũi dị ứng, trào ngược dạ dày thực quản…
- Tăng cường đề kháng cho trẻ bằng chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng, bổ sung thêm immunoglobulin, vitamin C…
- Đeo khẩu trang cho trẻ khi ra ngoài hoặc đến nơi đông người
- Không bơi lội, lẳn ở sông ngòi, vùng nước bẩn, hạn chế nước vào tai
- Vệ sinh tai thường xuyên, không dùng vật sắc nhọn để lấy ráy tai. Nên đưa trẻ đi lấy ráy tai tại các phòng khám chuyên khoa tai mũi họng.
- Khi trẻ có biểu hiện đau tai, chảy nước tai… nên nhanh chóng đưa trẻ đikhám tại các phòng khám, cơ sở y tế chuyên khoa để phát hiện và điều trị bệnh kịp thời.
Áp dụng những biện pháp trên không chỉ giúp ngăn ngừa viêm tai giữa tái phát mà còn tăng cường sức đề kháng tổng thể cho trẻ.
Mặc dù bệnh viêm tai giữa cấp tính ở trẻ em là bệnh lý thường gặp và dễ điều trị nếu phát hiện sớm. Tuy nhiên nếu không may mắc phải sẽ làm sức khỏe và sự phát triển của trẻ bị ảnh hưởng. Do đó, phòng ngừa viêm tai giữa cấp là rất cần thiết.
